Ngôi mộ giữa đường: Di dời là tôn nghiêm với tổ tiên, phù hợp với dự án

Ngôi mộ nằm giữa đường giao thông nội khu tại khu dân cư mới đường 390 ở xã Hà Tây, TP Hải Phòng - Ảnh: Vị Thuỷ

Tại dự án Khu dân cư mới đường 390 ở xã Hà Tây, TP Hải Phòng có một ngôi mộ tổ của dòng họ P.K. hiện nằm ngay giữa trục đường nội khu, kèm theo 4 ngôi mộ khác chưa di dời. Do gia tộc chưa thống nhất, mộ vẫn giữ nguyên, buộc địa phương rào chắn và tạm dừng lưu thông để bảo đảm an toàn; thành phố yêu cầu hoàn tất bồi thường, giải phóng mặt bằng trong tháng Chín. Chính quyền xã cho biết dự án chưa bàn giao cho cư dân nên tác động trực tiếp còn hạn chế nhưng hạ tầng không thể khai thác đồng bộ chừng nào điểm nghẽn này chưa được xử lý.

Trong văn hóa Việt, mộ phần không chỉ là nơi yên nghỉ của người đã khuất mà còn là sợi dây liên hệ giữa con cháu với nguồn cội. Mộ tổ thường được xem như mốc tinh thần của cả một họ, gắn với đạo hiếu, với nhang khói giỗ chạp, với lời dặn của tiền nhân. Vì thế, sự bất an của gia tộc trước việc di dời không chỉ là câu chuyện tiền bồi thường hay vị trí thay thế. Đó là nỗi lo sợ “động vào điều thiêng”, sợ làm sai lệ, sợ không tròn lễ nghĩa. Nhưng cũng chính từ nền tảng văn hóa ấy, chúng ta tin rằng mộ phần là chốn tĩnh lặng. Đặt phần mộ giữa nơi xe cộ qua lại rầm rì suốt ngày đêm có lẽ là trái tinh thần nghĩa tử là nghĩa tận. Di dời theo nghi lễ chu tất, đúng kỹ thuật, rốt cuộc là một cách hiếu kính khi đưa người khuất về nơi yên tĩnh hơn, để người sống có lối đi an toàn và trật tự.

Có một số ít ý kiến đề xuất nắn tuyến nội khu để tránh mộ. Đó có thể là phương án dự phòng nhưng chỉ nên đặt lên bàn khi đáp ứng đủ 3 điều kiện: an toàn giao thông được bảo đảm, hiệu quả sử dụng đất không suy giảm đáng kể và không tạo thành tiền lệ xấu cho các dự án khác. Việc di dời vẫn là lựa chọn hợp lý hơn, vừa dứt điểm về kỹ thuật vừa đúng đắn về văn hóa.

Ở phía gia tộc, sự chần chừ là dễ hiểu nhưng cũng cần nhìn thẳng một thực tế bởi con đường là không gian chung. Dù được rào chắn nhưng một ngôi mộ giữa lòng đường vẫn là rủi ro cho cộng đồng và cả con cháu của chính mình. Đồng thuận di dời trong khuôn khổ nghi lễ đầy đủ không phải nhượng bộ, trái lại đó là chủ động gìn giữ thanh danh của họ tộc, gìn giữ sự tĩnh lặng cho người đã khuất theo đúng tinh thần văn hóa Việt.

Đường trả lại cho cộng đồng đi lại, mộ trở về chốn an yên. Ký ức không mất đi, chỉ chuyển về nơi xứng đáng hơn; và tranh cãi sẽ khép lại không phải vì ai thắng ai thua, mà vì tất cả cùng giữ được điều quan trọng nhất là yên ổn cho người khuất, an toàn cho người đang sống.

Mộc Giang (TPHCM)