Những ngày này, ở mũi Ba Làng An (xã Đông Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) không khó để bắt gặp hình ảnh ngư dân tất bật săn nhum biển.
Nhum biển hay còn gọi là nhím biển hoặc cầu gai. Nhum rất giàu dinh dưỡng, được ví như “nhân sâm biển”.
Theo ngư dân, nhum biển có quanh năm nhưng từ tháng 4 đến tháng 8 là thời điểm nhum chắc thịt, dày gạch nhất trong năm.
Nhum biển khi còn nhỏ có hình dáng như trái chôm chôm, màu đen sẫm, khi trưởng thành có hình tròn dẹt, đường kính khoảng 8-10cm, dày 3-4cm, thân đầy gai nhọn dài từ 3-4cm, khi di chuyển có thể phóng gai.
Khoảng 5 giờ sáng, ngư dân bắt đầu lên thúng chèo ra các vùng đá ngầm cách bờ chừng 100-200m để lặn, săn nhum biển.
Dụng cụ ngư cụ để ngư dân bắt nhum rất đơn giản với cây sắt dài tầm 2 mét được bẻ cong một đầu như lưỡi câu cùng chiếc vợt đựng nhum, kính lặn.
Để săn được nhum, thợ lặn sẽ phải lặn sâu hàng chục mét, dùng móc sắt giật nhẹ để bắt nhum, rồi cho vào vợt.
Công việc tưởng đơn giản nhưng đòi hỏi sức khỏe và kỹ năng cao do áp suất nước lớn. Nếu bất cẩn, gai nhum có thể đâm vào cơ thể, gây đau nhức nhiều ngày, thậm chí không rút ra được, phải chờ tự tiêu.
Ông Nguyễn Văn Đào (thôn Phú Quý, xã Đông Sơn) chia sẻ, để bắt được nhum, thợ lặn phải ngâm mình hàng giờ liền dưới độ sâu 15–20m, men theo các khe đá sắc nhọn và chịu áp suất lớn. Nhum bám chặt vào đá, thân đầy gai nhọn, di chuyển chậm nhưng rất khó gỡ. Thợ lặn cần sự khéo léo, tránh bị đâm trúng.
Theo ông Đào, trung bình một ngày, ông trầm mình ngụp lặn ở mũi Ba Làng An khoảng 6 tiếng và bắt được 1,5 – 2 tạ nhum, sau khi tách vỏ sẽ cho khoảng 7 – 10 kg thịt. Mỗi ký thịt nhum dao động từ 250.000 - 300.000 đồng. Năm nay, nhum được mùa, chắc thịt lại được giá nên người dân rất phấn khởi.
Tầm 11 giờ trưa, buổi săn nhum kết thúc, ngư dân đưa nhum vào bãi. Tại đây những người phụ nữ chờ sẵn, nhum sẽ được sơ chế ngay tại bãi biển.
Bà Nguyễn Thị Hà cho biết, nhum sau khi bắt lên bờ sẽ được dùng dao để tách làm đôi, sau đó nạo phần ruột ra và vứt phần vỏ. Sau khi tách, nhum thường được rửa qua nước biển giữ độ tươi và hạn chế mùi hôi.
Theo kinh nghiệm của ngư dân, để có thịt nhum ngon, việc tách ruột nhum phải hết sức tỉ mỉ, tách làm sao không để thịt lẫn với ruột và gân máu thì khi chế biến mới không bốc mùi tanh.
Nhum được tách đôi tại chỗ, nạo lấy phần gạch màu vàng óng, béo ngậy. Công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ, nhẹ tay.
Gạch nhum thường được dùng để chế biến các món đặc sản như cháo, gỏi, nướng mỡ hành, mắm nhum…