Hãy giúp người dân vùng thiên tai đứng vững

Cán bộ, công nhân viên Báo Phụ nữ TPHCM sắp xếp hàng hóa gửi đến đồng bào lũ lụt

Mỗi mùa mưa bão, miền Trung lại oằn mình trong thiên tai, rồi tất bật tái thiết. Những ngôi nhà chưa kịp khô ráo đã phải gồng mình chống những trận bão lũ mới. Đến bao giờ, vòng lặp này mới chấm dứt? Tái thiết không nên chỉ là khắc phục hậu quả. Trong bối cảnh khí hậu ngày càng cực đoan, tái thiết nên là dựng lại một cuộc sống ít tổn thương hơn.

Chính phủ chỉ đạo chi trả gộp 3 tháng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội cho người dân vùng bị thiệt hại, giúp họ sớm có nguồn lực để ổn định sinh hoạt. Hàng ngàn chuyến xe từ mọi miền mang đến thực phẩm, thuốc men. Sự chung tay ấy luôn là điểm tựa của người dân vùng lũ. Nhưng dù quý giá, hỗ trợ khẩn vẫn không thể thay thế các giải pháp dài hạn.

Nếu cứ bão tan, lũ rút rồi tái thiết thì năm nào miền Trung cũng phải làm lại từ đầu. Tái thiết phải song hành cùng sự phòng ngừa, bắt đầu từ hạ tầng: xây cầu dân sinh vững chãi, làm đường tránh sạt lở, làm hệ thống thoát lũ phù hợp địa hình, làm nhà ở an toàn trong vùng bão lũ. Sự đầu tư này là khoản tiết kiệm lâu dài, giảm thiểu thiệt hại trong các biến cố tiếp theo.

Song hành với hạ tầng là vấn đề sinh kế. Khi thu nhập phần lớn phụ thuộc vào thời tiết, người dân dễ rơi vào vòng luẩn quẩn “nghèo, thiên tai, tái nghèo”. Do vậy, tái thiết cần mở lối cho những nghề ít rủi ro hơn, bằng cách đào tạo kỹ năng mới, đào tạo nghề phi nông nghiệp cho dân ở những vùng dễ tổn thương. Đặc biệt, cần đào tạo nghề linh hoạt cho phụ nữ - nhóm chịu ảnh hưởng nặng trong thiên tai. Tạo được “tấm đệm kinh tế” bền vững sẽ giúp cộng đồng đứng vững thay vì chỉ đứng dậy.

Năng lực chống chịu không chỉ nằm ở những cây cầu, những mái nhà kiên cố hơn hay những sinh kế mới. Đó còn là năng lực dự báo, ứng phó và điều hành của chính quyền địa phương. Một cảnh báo sớm được truyền, một quyết định chỉ đạo kịp thời đôi khi cứu được nhiều sinh mạng hơn những công trình kiên cố. Khi chính quyền cơ sở nắm chắc địa bàn, phối hợp thông suốt với lực lượng tại chỗ và người dân, sức chống chịu của cộng đồng sẽ được nhân lên.

Mỗi mùa mưa bão lại phơi bày những điểm yếu đã tồn tại nhiều năm: nhà tạm, kè chống sạt lở mỏng manh, đường bê tông dễ vỡ, tài sản không có nơi cất giữ an toàn. Nếu tái thiết chỉ nhằm “trả lại nguyên trạng”, cộng đồng sẽ tiếp tục đối mặt rủi ro như cũ. Tái thiết phải trở thành cơ hội để sửa từ gốc: xây nhà chống bão lũ, dời dân khỏi vùng sạt lở nguy hiểm, bố trí lại dân cư hợp lý, đào tạo các kỹ năng ứng phó. Những thay đổi nhỏ nhưng đúng hướng có thể là yếu tố quyết định sự an toàn khi bão lũ năm sau ập đến.

Trong hành trình này, không thể thiếu vai trò của cộng đồng địa phương. Người dân là những người hiểu rõ đặc điểm địa bàn. Song, trong bối cảnh thiên tai ngày càng dữ dội hơn, sự tham gia của người dân phải đi đôi với sự hướng dẫn, đào tạo kỹ năng, cảnh báo sớm và kịch bản ứng phó từ chính quyền địa phương. Khi cộng đồng và chính quyền cùng phối hợp, các giải pháp tái thiết và phòng ngừa mới sát thực tế và bền vững.

Tái thiết sau lũ không chỉ để trả lại cuộc sống như cũ mà để tạo dựng một cuộc sống vững chắc, an toàn hơn trước những thử thách bất ngờ. Miền Trung đã quá kiên cường để vượt qua thiên tai. Điều người dân cần là sự đồng hành bền bỉ của chính sách, nguồn lực hạ tầng, an sinh đủ mạnh và cộng đồng cả nước không chỉ sẻ chia trong hoạn nạn mà còn chung tay cho những giải pháp dài hơi.

Dựng lại năng lực chống chịu, dựng lại niềm an tâm rằng tương lai của con cái sẽ bớt tổn thương hơn quá khứ mới là ý nghĩa sâu xa nhất của tái thiết. Tái thiết được nhìn như một hành trình tăng sức chống chịu mới thực sự giúp bà con vùng bão lũ không chỉ đứng dậy mà còn đứng vững trong mọi thử thách phía trước.

Uông Ngọc