PNO - Hiện nay, cả nước vẫn còn khoảng 300.000 trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo chưa được đến trường - phần lớn sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn hoặc có hoàn cảnh đặc biệt. Thực trạng này không chỉ cho thấy sự bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, mà còn đe dọa đến chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai.
Từ ngày đi học mẫu giáo, Bảo Vi - 4 tuổi, ở xã Khánh An, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - vui vẻ, mạnh dạn, hiểu biết hơn. Từ khi Vi chưa chào đời, cha mẹ đã chia tay, mẹ con Vi phải nương nhờ nhà ngoại. Khi Vi gần 3 tuổi, mẹ Vi bị tai nạn giao thông, qua đời. Bà Nguyễn Thị Minh già yếu, chật vật nuôi cháu ngoại bằng nghề nông nên định để Vi ở nhà, đến 5 tuổi mới cho đi học mẫu giáo. Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền, đoàn thể xã, Vi đã được học mẫu giáo lúc 4 tuổi.
Khu trò chơi từ vật liệu tái chế tại điểm trường 1-2 của Trường mầm non Yên Phú (huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang) - Ảnh: M.T.
Là công nhân khu công nghiệp Việt Hàn (thị xã Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), chị Lê Thị Cúc phải gửi 2 con ở một trường mầm non tư thục gần nhà trọ, học phí mỗi tháng gần 3 triệu đồng. Nghe tin Quốc hội sắp thảo luận, thông qua dự thảo nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non (GDMN) cho trẻ 3-5 tuổi, chị rất vui vì tin rằng con mình sẽ sớm được vào học ở trường mầm non công lập hoặc được hỗ trợ học phí nếu học ở trường ngoài công lập.
Bà Lương Thị Thắm - Hiệu trưởng Trường mầm non Hồng Thái (thị xã Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) - cho biết, phần đông trẻ em trong độ tuổi mầm non ở thị xã Việt Yên là con công nhân từ các địa phương khác đến, chỗ ở và công việc của công nhân không ổn định nên khó điều tra dân số, phổ cập GDMN. Một số trẻ là con của nông dân, gia cảnh khó khăn, không muốn cho con đi học sớm. Đây là những đối tượng cần được quan tâm, hỗ trợ. Trường mầm non Hoa Ban (xã Mường Và, huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La) có 16 điểm trường, trong đó có những điểm phải ghép lớp 3 độ tuổi, thậm chí ghép với nhà trẻ, nhiều lớp không có gì ngoài tấm chiếu và một ít đồ chơi cũ. Độ tuổi học sinh khác nhau khiến công tác giảng dạy của giáo viên gặp không ít khó khăn. Cả nước đang có hàng ngàn điểm trường tương tự.
Ở tỉnh Bắc Giang, vẫn còn thiếu 20% số thiết bị, đồ dùng dạy học cần thiết cho trẻ 3-5 tuổi. Còn ở tỉnh Cao Bằng, số trường, lớp cũng như giáo viên mầm non vẫn còn thiếu. Bà Nguyễn Thị Liêm - Hiệu trưởng Trường mầm non Thạch Lâm (huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng) - cho biết, tỉ lệ trẻ 5 tuổi đến trường đạt 98%, trẻ 3-4 tuổi chỉ đạt 90,2%, nhiều điểm trường cách trung tâm xã hàng chục cây số, trẻ 2-3 tuổi phải theo anh chị đi bộ đến trường do phụ huynh không thể đưa đón. Cơ sở vật chất của các điểm trường nghèo nàn, sĩ số học sinh đông, giáo viên thiếu. Theo bà, chỉ khi triển khai đồng bộ chương trình phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi, những khó khăn này mới được giải quyết rốt ráo.
Khu trò chơi từ vật liệu tái chế tại điểm trường 1-2 của Trường mầm non Yên Phú (huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang) - Ảnh: M.T.
Ngày 22/5, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo nghị quyết của Quốc hội về phổ cập GDMN cho trẻ từ 3-5 tuổi, trong đó nêu mục tiêu hoàn thành công tác này vào năm 2030 trên cả nước. Nghị quyết giao Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách thực hiện, bao gồm đầu tư trường lớp, cơ sở vật chất, giáo viên, kinh phí cho khối mầm non công lập; bổ sung, sửa đổi chính sách cho trẻ em, giáo viên, cán bộ quản lý mầm non; nghiên cứu xây dựng, ban hành chính sách khuyến khích xã hội hóa và các chính sách phát triển GDMN.
Đầu tư cơ sở vật chất, đãi ngộ tốt giáo viên
Theo Sở GD-ĐT tỉnh Bắc Giang, năm học 2025-2026, tỉnh thiếu 870 giáo viên mầm non, chỉ tiêu biên chế có hạn trong khi nhiều giáo viên tiếp tục nghỉ việc. Ông Nguyễn Văn Thêm - Phó giám đốc Sở GD-ĐT Bắc Giang - cho hay, theo kế hoạch của UBND, đến năm 2030, ngân sách tỉnh sẽ chi khoảng 9.000 tỉ đồng để mua sắm thiết bị dạy học ở bậc mầm non, đồng thời triển khai nhiều giải pháp để tuyển dụng giáo viên. Sở sẽ tham mưu để UBND tỉnh ưu tiên bố trí biên chế sự nghiệp ngành giáo dục, đồng thời ký hợp đồng với giáo viên ngoài biên chế.
Bữa trưa bán trú của các cháu mầm non ở 2 điểm trường của Trường mầm non Thạch Lâm, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng được Quỹ Vì tầm vóc Việt bảo trợ. Ảnh: V.S.F.
Lào Cai là tỉnh miền núi với trên 80% cơ sở GDMN nằm ở vùng khó khăn, dân tộc thiểu số, trên 70% trẻ em ở lứa tuổi mầm non là người dân tộc thiểu số. Những năm qua, ngành giáo dục tỉnh đã thí điểm phổ cập GDMN cho trẻ 4 tuổi. Kết quả, đến cuối năm 2024, có 151/151 xã, phường, thị trấn và 9/9 huyện thị hoàn thành thí điểm phổ cập GDMN 4 tuổi. Để hoàn thành mục tiêu đạt chuẩn phổ cập GDMN vào năm 2028, ngành giáo dục kêu gọi có thêm các chương trình, đề án, chính sách phát triển giáo dục.
Theo bà Lê Thị Thảo - Phó trưởng phòng GD-ĐT huyện Văn Bàn - để phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi, cần quan tâm nhiều hơn nữa về chế độ, chính sách, nâng cao điều kiện làm việc cho giáo viên cũng như chất lượng chăm sóc trẻ. Đặc biệt, cần có thêm sự hỗ trợ để cải thiện cơ sở vật chất cho các lớp bán trú, giúp trẻ có môi trường học tập và sinh hoạt đầy đủ, an toàn, thuận lợi hơn. Bà nói, để công tác phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi đạt hiệu quả, các trường mầm non cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của phụ huynh theo từng giai đoạn phù hợp.
Nhóm phóng viên
Cả nước thiếu gần 45.000 giáo viên mầm non
Tính đến hết học kỳ I năm học 2024-2025, cả nước còn thiếu gần 45.000 giáo viên mầm non mà một trong những nguyên nhân là do giáo viên nghỉ việc nhiều. Từ tháng 8/2023 đến tháng 4/2024, cả nước có hơn 1.600 giáo viên mầm non nghỉ việc, chiếm 22% tổng số giáo viên nghỉ việc trong toàn ngành. Áp lực công việc cao, thời gian làm việc kéo dài (10-11 giờ/ngày), thu nhập trung bình chỉ khoảng 5 triệu đồng/tháng trong 5 năm đầu… khiến giáo viên trẻ không mặn mà gắn bó.
Từ năm 2022, Bộ Chính trị đã yêu cầu bổ sung gần 66.000 chỉ tiêu biên chế nhưng đến nay, vẫn còn khoảng 60.000 chỉ tiêu chưa tuyển được, do nguồn ứng viên hạn chế, sinh viên sư phạm không muốn làm việc trong trường công lập. Sáng 16/6, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Nhà giáo, tạo cơ sở pháp lý cho việc đào tạo, tuyển dụng, đãi ngộ và phát triển nghề nghiệp giáo viên. Tuy nhiên, muốn giải quyết tình trạng thiếu giáo viên mầm non, cần thay đổi cách nhìn nhận vai trò của đội ngũ này, từ “người trông trẻ” thành “người đặt nền móng cho tương lai”.
Ý kiến:
Cần nâng phụ cấp ưu đãi nghề cho giáo viên lên 45%
Cả nước còn khoảng 300.000 trẻ 3-5 tuổi chưa đến lớp, chủ yếu là trẻ em ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt. Theo tờ trình của Chính phủ (tờ trình dự thảo nghị quyết của Quốc hội về phổ cập GDMN), ước tính ngân sách thực hiện là khoảng 25.000 tỉ đồng và cần bổ sung trên 21.000 biên chế để tuyển giáo viên mầm non. Chúng ta đã thực hiện đề án phổ cập GDMN cho trẻ 5 tuổi trong 5 năm 2010-2015 nhưng đến năm 2017 mới hoàn thành đề án do gặp khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí và đội ngũ. Vì vậy, để phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi, cần có hệ thống chính sách, giải pháp đồng bộ và sự triển khai quyết liệt.
Do đó, tôi đề nghị, cần có chính sách ưu đãi đối với trẻ em 3-5 tuổi, có thêm sự hỗ trợ cho trẻ ở vùng có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn, địa bàn có nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất, cụ thể là hỗ trợ bữa ăn trưa cho trẻ mẫu giáo, hỗ trợ chi phí học tập cho con công nhân. Bên cạnh đó, cần nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề thêm 10% nữa, lên mức 45% để thu hút giáo viên mầm non. Chính phủ cần đầu tư phát triển mạng lưới trường lớp GDMN bằng cách khuyến khích các doanh nghiệp cùng cơ quan nhà nước đầu tư xây dựng trường.
Nhiều cơ sở mầm non vẫn còn thiếu phòng học, thiếu thiết bị, đồ dùng, sân chơi và các điều kiện khác. Theo dự thảo nghị quyết, tổng dự toán kinh phí để thực hiện phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi giai đoạn 2026-2030 là hơn 116.000 tỉ đồng. Đây là con số lớn, đòi hỏi có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành và chính quyền địa phương để phân bổ ngân sách hiệu quả, tránh đầu tư dàn trải. Quốc hội cần xây dựng kế hoạch giám sát ngay từ đầu để đảm bảo các địa phương phải chi tối thiểu 20% ngân sách cho giáo dục theo quy định. Cũng cần xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về trẻ em 3-5 tuổi, như tình trạng trường lớp, giáo viên, qua đó đánh giá tiến độ phổ cập một cách chính xác, minh bạch.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Quyên Thanh (tỉnh Vĩnh Long)
Tăng biên chế giáo viên, bổ sung thiết bị dạy học
Tỉnh Hà Giang có hơn 200 trường mầm non với hơn 1.100 điểm trường lẻ. Toàn tỉnh có 4.761 giáo viên mầm non trong khi đến năm 2030, cần tối thiểu 5.771 người, tức là thiếu gần 1.000 giáo viên, tương đương với 20% tổng biên chế hiện tại. Con số này chưa bao gồm giáo viên nghỉ hưu, chuyển vùng công tác hoặc biến động.
Mặc dù đã có quy định về danh mục thiết bị dạy học tối thiểu nhưng ở các tỉnh miền núi, tỉ lệ đáp ứng mới chỉ đạt 46%, nhiều điểm trường lẻ còn thiếu những điều kiện cơ bản như phòng học kiên cố, đồ dùng học tập, sinh hoạt, sân chơi an toàn cho trẻ... Trong điều kiện như vậy, giáo viên khó bề thực hiện chương trình GDMN một cách bài bản, hiệu quả.
Từ thực tế đó, tôi kiến nghị Quốc hội và Chính phủ ưu tiên bổ sung biên chế giáo viên mầm non, bố trí nguồn lực đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học tối thiểu cho các tỉnh, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn; có quy định về mức hỗ trợ từ ngân sách trung ương; phân quyền để các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch dài hạn.
Dự thảo nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày được Quốc hội thông qua và áp dụng từ năm học 2025-2026. Để tạo điều kiện cho các địa phương chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết và người dân sớm được thụ hưởng chính sách, chúng tôi kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành sớm có hướng dẫn cụ thể trong việc phân quyền, phân cấp và phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp.