Bảng xếp hạng phụ huynh và chiếc áo mới của lạm thu

Những ngày qua, mạng xã hội lan truyền bộ tài liệu được cho là của Hội cha mẹ học sinh tại một trường trung học phổ thông với tốc độ chóng mặt. Nội dung thể hiện kế hoạch vinh danh phụ huynh theo bốn hạng gồm Kim cương, Vàng, Bạc, Đồng, gắn với các mức đóng góp tiền cụ thể. Đi kèm là quyền lợi như thư cảm ơn, giấy khen, kỷ niệm chương, vinh danh trong lễ khai giảng và lễ tổng kết, in tên hoặc logo phụ huynh trên băng rôn, ấn phẩm sự kiện và thư mời dự hoạt động đặc biệt. Tất cả đặt trong các cụm từ rất đẹp như tự nguyện, công khai, minh bạch. Chưa bàn tới tính xác thực nhưng chính cách thiết kế theo kiểu gói tài trợ đã khiến dư luận băn khoăn. Khi lòng tốt bị đưa lên bảng xếp hạng, chữ tự nguyện liệu còn giữ được bao nhiêu phần ý nghĩa.

Kế hoạch vinh doanh được cho là của Hội cha mẹ học sinh của một trường THPT

Xã hội hóa giáo dục là cần thiết. Nhiều ngôi trường đã phát triển nhờ sự chung tay của phụ huynh và cộng đồng. Nhưng xã hội hóa khác hẳn với việc biến đóng góp thành cuộc đua thể diện. Khi quyền lợi mang tính biểu tượng được gắn trực tiếp với số tiền, tâm lý so bì sẽ nổi lên. Không ít cha mẹ sẽ sợ con mình bị đánh giá chỉ vì đóng góp ít hơn. Áp lực vô hình bắt đầu chuyển từ ví tiền của người lớn vào lòng tự trọng của học trò. Trẻ đến trường để học chữ và học làm người, không phải để nhìn thấy cha mẹ mình nằm ở hạng nào trên bảng tri ân.

Nguy hiểm hơn, bảng xếp hạng ấy dễ tạo ra một trật tự quyền lực trong không gian học đường. Khi tên phụ huynh xuất hiện cạnh biểu trưng nhà trường, ranh giới giữa giáo dục và tài trợ trở nên nhòe mờ. Thầy cô nào cũng muốn công bằng với học trò, nhưng thử đặt mình vào tình huống phải từ chối một đề nghị rất nhỏ đến từ một phụ huynh ngồi ở hạng cao nhất. Cảm giác e dè và nợ nần rất dễ nảy sinh. Đó là mầm mống làm méo mó môi trường sư phạm, nơi mọi quyết định lẽ ra chỉ dựa trên lợi ích học tập của học sinh.

Bảng xếp hạng phụ huynh còn chạm vào hai giá trị gốc của giáo dục là công bằng và tôn trọng. Công bằng không phải mọi người cùng đóng một khoản như nhau. Công bằng là mọi học sinh được đối xử như nhau, bất kể cha mẹ các em đóng bao nhiêu. Tôn trọng không phải treo tên người tài trợ to hơn. Tôn trọng là biết tri ân đúng chỗ và kín đáo. Một em học sinh đạt giải vì nỗ lực học tập thì xứng đáng được vinh danh. Còn việc treo danh xưng của phụ huynh vì đạt một mức đóng góp chỉ khiến thông điệp giáo dục lệch hướng.

Thực tế không thể phủ nhận vai trò của tiền trong việc nâng cấp trường lớp. Nhưng một nền giáo dục đúng nghĩa phải biết đặt tiền đúng chỗ. Tiền nên nằm trong phòng học dưới dạng thiết bị giảng dạy, thư viện, sân chơi an toàn, học bổng cho bạn khó khăn. Tiền không nên nằm trên bảng xếp hạng để đo lòng người. Trẻ em cần học rằng sự tử tế không cần ống kính và sự công bằng không cần ánh sáng của kim loại.

Vì vậy, bảng xếp hạng phụ huynh không phải sáng kiến tri ân. Đó là chiếc áo mới của lạm thu. Nếu thỏa hiệp hôm nay, ngày mai sân trường có thể nhiều băng rôn tri ân hơn, nhưng trong mắt con trẻ sẽ ít đi một điều quý giá. Đó là niềm tin rằng ngôi trường này dạy tri thức và nhân phẩm, chứ không dạy cách xếp hạng con người theo ví tiền của cha mẹ.

Lộc Dương