Không để người dân “ngậm đắng nuốt cay" khi dùng phải hàng giả

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan - Ảnh: T.Đ

Phải có cơ chế bồi thường cho người tiêu dùng

Chiều 6/5, Quốc hội thảo luận ở tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (đoàn TPHCM) cho rằng, chỉ dựa vào các cuộc kiểm tra trước khi đưa sản phẩm ra thị trường (tiền kiểm) - chẳng hạn như khai báo sản phẩm hoặc tự khai báo, là không đủ để đảm bảo chất lượng và an toàn sản phẩm. Yếu tố thực sự quan trọng là tăng cường kiểm soát sau khi đưa ra thị trường (hậu kiểm).

Tuy vậy, việc hậu kiểm đang đứng trước nhiều rào cản đáng kể. “Thực tế là không thể kiểm tra mọi sản phẩm trên thị trường với số lượng lớn sản phẩm. Ví dụ như ở TPHCM có 300.000 loại sản phẩm mà cái nào cũng muốn kiểm tra hết thì không biết làm bao nhiêu nhiệm kỳ cho vừa”, nữ ĐBQH nói.

Áp dụng khoa học công nghệ có thể hữu ích trong việc xử lý giấy tờ, đăng ký và xác thực tài liệu, nhưng không thể thay thế được “những người bằng xương bằng thịt”, cần thiết cho các cuộc thanh tra hoặc điều tra thực tế. Ngoài ra, việc thử nghiệm các sản phẩm càng hiện đại, càng rất đắt tiền do chưa có “chất chuẩn”, quy trình kiểm tra...

Kiểm tra chất lượng sản phẩm chưa được quy định rõ ràng trong luật. Nếu có quy định tần suất kiểm tra cụ thể thì phải đi kèm với các điều kiện để thực hiện. Bà cho rằng, có thể áp dụng các hình thức xã hội hóa, cơ quan kiểm định để có thể huy động vào cùng kiểm tra.

Đáng lưu ý, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan đề xuất nghiên cứu và định nghĩa rõ ràng về cơ chế bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng khi sử dụng sản phẩm không đảm bảo chất lượng. Theo bà, điều này đặc biệt có liên quan trong trường hợp công dân tiêu thụ các sản phẩm mà cơ quan chức năng đã tuyên bố là “an toàn”, nhưng cuối cùng lại là hàng giả, hàng kém chất lượng.

Bà Lan cho rằng, việc thực hiện cơ chế như trên sẽ giúp người dân tránh được thiệt thòi, tạo động lực cho người dùng tố cáo các vấn đề nếu họ mua phải sản phẩm lỗi, thay vì chỉ “ngậm đắng nuốt cay chịu đựng”.

Từ vụ sữa giả: cơ quan quản lý buông lỏng, phối hợp thiếu hiệu quả

Vụ sữa giả đã bộc lộ ra khoảng trống, cho thấy sự buông lỏng, phối hợp thiếu hiệu quả giữa các bộ ngành - Ảnh minh họa

Trong khi đó, ĐBQH Nguyễn Như So (đoàn Bắc Ninh) đề nghị nghiên cứu, xem xét bãi bỏ thủ tục công bố hợp quy, thay vào đó là áp dụng mô hình doanh nghiệp công bố quy chuẩn áp dụng cho sản phẩm và cơ quan quản lý kiểm tra, giám sát theo quản lý rủi ro. Bởi theo ông, đây là quy định rất hình thức, nhiêu khê, gây tốn kém thời gian, chi phí cho doanh nghiệp, không mang lại hiệu quả thực chất trong hoạt động quản lý nhà nước.

Đáng lưu ý, về trách nhiệm quản lý nhà nước, theo ông, dự thảo cần rà soát, điều chỉnh theo hướng tăng tính minh bạch, phân định rõ ràng trách nhiệm quản lý nhà nước của từng bộ, ngành theo lĩnh vực được phân công, tránh chồng chéo, buông lỏng quản lý hoặc bỏ trống trách nhiệm. Đồng thời, cần thiết lập rõ vai trò chủ trì và cơ chế phối hợp liên ngành một cách hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về chất lượng sản phẩm hàng hoá.

“Thực tế, vụ việc gần 600 nhãn sữa giả được sản xuất và lưu hành công khai trong suốt 4 năm qua đã phơi bày rõ nét sự buông lỏng và thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong kiểm soát chất lượng hàng hoá. Đây không chỉ là vụ việc cá biệt mà còn là dấu hiệu cho thấy những lỗ hổng mang tính hệ thống trong thiết kế chính sách và tổ chức thực thi”, ĐBQH Nguyễn Như So thẳng thắn chỉ ra.

Ông đánh giá cơ chế hậu kiểm là định hướng đúng đắn phù hợp với thông lệ quốc tế và chủ trương cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, nâng cao tính chủ động trách nhiệm của doanh nghiệp. Thế nhưng, khi thiếu năng lực hậu kiểm, thiếu cơ chế phối hợp, thiếu sự liên thông giữa các cơ quan quản lý nhà nước thì cơ chế này trở thành kẽ hở để lợi dụng, né tránh trách nhiệm pháp lý và kiểm soát chất lượng.

Trong vụ việc trên, theo ông, có sự chồng chéo, phân tán và thiếu thống nhất trong phân công trách nhiệm giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, chính quyền địa phương... Điều này dẫn đến không có một cơ quan nào thực sự chịu trách nhiệm toàn diện. Khi hậu quả xảy ra, việc quy trách nhiệm trở nên mơ hồ vì tất cả đều liên quan nhưng không ai là đầu mối chịu trách nhiệm cuối cùng, dẫn đến tình trạng đùn đẩy, đá bóng trách nhiệm.

Do đó, việc sửa đổi luật cần giải quyết tận gốc vấn đề này bằng cách thiết lập rõ mô hình quản lý rõ ràng, trong đó quy định cụ thể cơ quan chủ trì, cơ chế phối hợp liên ngành, trách nhiệm hậu kiểm gắn với chế tài thực thi đủ mạnh.

Theo ĐBQH, chỉ khi xây dựng được cơ chế quản lý đồng bộ, rõ ràng và có tính ràng buộc cao thì chất lượng sản phẩm hàng hoá mới thực sự được kiểm soát và quyền lợi người tiêu dùng mới được bảo đảm.

Minh Quang