Nguyễn Mộng Long và cơ hội không bị bỏ lỡ

Những ai từng được xem bộ phim tài liệu Có một cơ hội bị bỏ lỡ của Nguyễn Mộng Long đều khó có thể kìm nén được sự xúc động. Riêng anh, dẫu đã qua hơn hai năm “ăn ngủ” với chuyện trong phim, vẫn nghẹn ngào không thốt nên lời trong buổi chiếu thân tình mới đây để ra mắt bạn bè, cộng sự, ân nhân, như một lời cám ơn.

Nhằm tìm lời giải đáp cho câu hỏi, vì sao từng “có một cơ hội” hợp tác tốt đẹp trong mối quan hệ Việt-Mỹ cách đây trên 65 năm đã bị “bỏ lỡ”, bộ phim gây bất ngờ khi câu trả lời lại nằm trong chính những ký ức và sự trải nghiệm với hơn 90 năm cuộc đời dành trọn trái tim cho VN của một cựu chiến binh Mỹ, ông Henry Prunier. Ông là một trong bảy thành viên của nhóm Con Nai thuộc tổ chức Office of Strategic Services (OSS - tạm dịch Văn phòng Dịch vụ chiến lược) hoạt động ở Đông Dương, đã nhảy dù xuống Tân Trào ngày 16/7/1945 với mục đích hợp tác với Việt Minh trong cuộc chiến chống phát xít Nhật. Nhóm Con Nai của Henry Prunier mang theo vũ khí và huấn luyện kỹ thuật quân sự cho Đội Tuyên truyền giải phóng quân. Thời gian ở VN chỉ vỏn vẹn trên dưới ba tháng, trước và sau sự kiện 2/9/1945, nhưng những ký ức tốt đẹp về Bác Hồ, về Võ Nguyên Giáp, cũng như những hiểu biết về nhân dân VN,… vẫn luôn được lưu giữ trong trái tim Henry Prunier.

Đạo diễn Mộng Long (bìa phải) và nhân vật Henry Prunier (thứ hai từ phải qua) (ảnh do tác giả cung cấp)

Việc nhóm Con Nai có mặt tại Tân Trào năm 1945 với mục tiêu đồng hành với VN trong cuộc chiến giành độc lập được coi như sự khởi đầu tốt đẹp cho sự hợp tác Việt-Mỹ đã bị bỏ lỡ khi chính phủ Mỹ ngay sau đó đã giải tán OSS. Henry Prunier quay lại VN năm 1995 và tiếp theo là cuộc gặp gỡ ấm áp giữa các cựu chiến binh Việt Minh và OSS vào năm 1997 tại New York đã một lần nữa khẳng định, tình cảm mà ông và những đồng đội của ông trong nhóm Con Nai thuở nào dành cho VN là một “giá trị bền vững”. Những tác giả của bộ phim đã tình cờ phát hiện “nhân vật” Henry Prunier trong một cuộc triển lãm tranh giao lưu giữa cựu chiến binh hai nước, khi nghe một ông già gần 90 tuổi hồn nhiên khoe mình từng sống, làm việc và trò chuyện nhiều với Bác Hồ và Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong thời gian ở Tân Trào, kèm theo đó là những hình ảnh và những kỷ vật mà ông vẫn trân trọng lưu giữ.

Hơn 20 năm theo nghề với những điều kiện eo hẹp, có không nhiều những bộ phim ưng ý như Đồng dao (tài liệu), Vầng trăng của đất (truyện video), giờ đây may mắn có được một nhân vật “hiếm” như Henry Prunier, đạo diễn Nguyễn Mộng Long quyết không bỏ lỡ cơ hội. Ngoài Henry Prunier, đại diện cho lớp cựu chiến binh thế hệ chiến tranh thứ hai còn có David Thomas, Lindsey Kiang, Simon Gregory,… những cựu sĩ quan thuộc thế hệ chiến tranh Việt Mỹ mà sự xuất hiện cùng những câu chuyện kể của họ trong phim, cho thấy đạo diễn đã khá dày công trong việc tìm kiếm tư liệu và nhanh nhạy chớp được những khoảnh khắc quý giá để không chỉ khắc họa được một cách khá chân thật và cảm động về tấm lòng của những người “lính già” ở một nước từng đối nghịch dành cho Bác Hồ và nhân dân VN mà còn cho thấy nhân dân VN cũng thành tâm đón nhận, trân trọng và biết ơn những tình cảm đó.

Sau đợt ghi hình không lâu, ông Henry Prunier bị tắt tiếng và qua đời. Bộ phim với những tư liệu và chứng cứ sống động từ cuộc đời của Henry Prunier, không chỉ lý giải được những “khúc mắc” khiến nước Mỹ bỏ lỡ cơ hội đồng hành với Việt Nam mà còn như một bức tranh minh họa rõ nét về sự “đồng dạng” của trái tim những người lương thiện trên thế giới.

 Cát Vũ