Phương Thảo và người thầy của mình - họa sĩ Phan Hải Bằng

Khi đã tìm ra cách để đưa tranh Trúc Chỉ vào trong các không gian kiến trúc, Phương Thảo bắt đầu chia sẻ những phối cảnh nội thất 3D có sử dụng dòng tranh mới này với các khách hàng. Khách hàng của chị đã ngay lập tức bị thuyết phục trước những bức tranh độc bản vừa mang đậm hồn dân tộc vừa có cả kỹ thuật đồ họa đương đại. Chị Phương Thảo đã quyết tâm lên đường vào Huế tìm họa sĩ Phan Hải Bằng với khát vọng đưa dòng tác phẩm nghệ thuật đặc biệt này vào phục vụ đời sống.

“Phải đến khi vào tận nơi, tiếp xúc với nghệ thuật Trúc Chỉ tại nơi nó sinh ra, tôi mới càng hiểu vì sao mình có sự thôi thúc lớn đến vậy. Quá trình hình thành một tác phẩm Trúc Chỉ mất rất nhiều thời gian và công sức. Đầu tiên là quy trình làm giấy như truyền thống, trong đó nguyên liệu thô được ngâm, nấu với vôi, nghiền, giã thành bột giấy, rồi được “seo” thành tấm giấy trên khung “seo”.

Mỗi ngày, Phương Thảo vẫn tiếp tục nuôi dưỡng tình yêu Trúc Chỉ theo những cách khác nhau

Sau đó là khâu kỹ thuật quan trọng - đồ họa Trúc Chỉ (trucchigraphy). Trucchigraphy là một quy trình bao gồm chế tác giấy thủ công truyền thống, kỹ thuật tạo áp lực nước và các nguyên lý của nghệ thuật đồ họa/printmaking (in khắc kim loại/etching - in xuyên, in lưới/seriegraphy… Thao tác này được tiến hành nhiều lần để thay đổi cấu trúc xơ sợi, tạo nên nhiều lớp dày mỏng, sắc độ tinh tế với những hình ảnh đã được cắt trổ thủ công theo phác thảo”, Phương Thảo chia sẻ.

Xuất thân từ “dân vẽ”, Phương Thảo đã có thể nhanh chóng tự tay thực hiện bức tranh Trúc Chỉ đầu tiên. Nhưng chỉ đến khi ra Hà Nội, nhìn thấy những minh chứng rõ ràng về tình yêu nghệ thuật và khát vọng đưa Trúc Chỉ vươn xa của nữ kiến trúc sư trẻ, “cha đẻ” của Trúc Chỉ mới quyết định trao chứng nhận Trúc Chỉ Km650 tại không gian mà Phương Thảo đã cẩn thận sửa soạn cho những tác phẩm Trúc Chỉ. (Vườn Trúc Chỉ ở Huế là Km0, ý nói về quê hương của Trúc Chỉ).

“Đến nay, Trúc Chỉ cũng chỉ đặt tại 3 địa chỉ Huế, Sài Gòn và Hà Nội. Tranh Trúc Chỉ có 2 dòng: Những tác phẩm nghệ thuật thường được đưa đi triển lãm và những nghệ phẩm có tính ứng dụng vào đời sống như ví, nón, đèn, các loại thiệp, card… Trúc Chỉ Hà Nội kết hợp thêm với gốm để làm các loại đèn bàn đậm chất nghệ thuật, dễ ứng dụng”, Phương Thảo cho hay.

Phương Thảo tin rằng, việc đưa dòng sản phẩm décor đến khách hàng sẽ giúp nghệ thuật Trúc Chỉ được biết đến nhiều hơn; từ đó sẽ tạo ra nguồn kinh phí để họa sĩ tiếp tục sáng tạo, làm cho nghệ thuật truyền thống phát triển hơn cả về mỹ thuật và kỹ thuật.

Để đưa nghệ thuật Trúc Chỉ đến gần hơn với công chúng, mỗi năm, Phương Thảo và các họa sĩ Trúc Chỉ đã tổ chức nhiều triển lãm trên khắp các vùng miền ở Việt Nam như "Trúc Chỉ - Lời của sông" (2016), “Không lời” (2022) ở Huế, “Năng” (2023) ở Đà Nẵng, “Thắm” (2024) ở Hà Nội…

Nữ kiến trúc sư ấp ủ trong tương lai tổ chức những workshop tại Hà Nội cho mọi người được trải nghiệm tự tay làm ra một tác phẩm Trúc Chỉ để thêm hiểu, thêm yêu.

Phương Thảo cho biết, những tác phẩm Trúc Chỉ ngày càng tinh xảo, nhiều màu sắc hơn, đường nét ngày càng mềm mại, uyển chuyển. Nếu ban đầu chỉ có xơ sợi tre là chủ yếu thì hiện tại chất liệu làm tranh Trúc Chỉ cũng phong phú hơn khi có thêm xơ sợi dâu, chuối và mía. Hiện tại, các họa sĩ đang nghiên cứu thêm xơ sợi sen. “Các xơ sợi cần được thử nghiệm vì liên quan đến sự hoại diệt của sợi, các kỹ thuật giữ cho sợi được bền, đẹp… Xơ sợi sen cũng như các loại xơ sợi địa phương khác là ý tưởng rất hay nhưng có thành công hay không vẫn cần chờ thời gian trả lời”, Phương Thảo chia sẻ.

Nữ kiến trúc sư không ngừng làm dày thêm vốn văn hóa cổ

Nhìn lại hành trình 8 năm đi cùng Trúc Chỉ, Phương Thảo cho biết có không ít khó khăn, nhưng lớn nhất là sự xuất hiện của những tác phẩm mượn tên Trúc Chỉ, nhưng thật ra lại là tranh cát, tranh in… khiến nhiều khách hàng bị nhầm lẫn.

“Nếu đặt tác phẩm Trúc Chỉ thật và bức tranh mượn tên cạnh nhau sẽ rất dễ để phân biệt và nhận ra, không chỉ bởi các yếu tố kỹ thuật như xơ sợi bột giấy, kích cỡ xơ sợi mà còn bởi phần hồn của tác phẩm. Với Trúc Chỉ, các tác phẩm thường là độc bản, đường nét mềm mại, có lớp lang, từng xơ sợi trong tranh đều có cảm xúc riêng. Còn những bức tranh mượn tên Trúc Chỉ thường chỉ có một lớp họa tiết, không có sự mềm mại trong chất liệu hay độ tinh trong kỹ thuật, nên nhìn vào sẽ chỉ thấy cảm giác vô hồn, không có chiều sâu”, Phương Thảo chỉ ra.

Thêm nữa, những tác phẩm Trúc Chỉ luôn có logo in chìm, có chữ ký, tiêu bản, năm sáng tác, chữ ký họa sĩ thực hiện. Ngoài ra, những bức tranh mượn tên cũng không làm được các dòng sản phẩm ứng dụng như khung đèn nghệ thuật hay nến, quạt, tranh sen… vì kỹ thuật rất khó để sao chép.

Nhưng trong thách thức vẫn luôn ẩn chứa cơ hội, bởi nhờ những bức tranh mượn tên mà thuật ngữ “Trúc Chỉ” phần nào đó được phổ biến rộng rãi hơn đến công chúng. Vì vậy, Phương Thảo và các họa sĩ vẫn chuyên tâm làm nghề, không ngừng vươn lên như hai câu thơ mà sư thầy - nhà thơ Minh Đức Triều Tâm Ảnh đã tặng cho Trúc Chỉ: "Bốn mùa xanh biếc trúc ơi/ Ruột không tiết thẳng đứng trời hạo nhiên".