Sinh ra trong một gia đình thợ khắc gỗ, Đỗ Thu Hương được nuôi dưỡng và lớn lên trong tình yêu dành cho người cha yêu nghề, tự nhiên cũng có những niềm yêu thích đặc biệt với nghệ thuật, thủ công. Những điều này thành hình và ẩn sâu bên trong tâm thức mà cô gái nhỏ không hề hay biết, chỉ được khơi gợi khi có cơ duyên đặc biệt. Đó là ngày mà Thu Hương - một cô giáo tiếng Anh đăng ký lớp học làm hoa khô. Đến xưởng, tình cờ thấy một mảnh giấy dướng, được nhìn ngắm và chạm vào khiến Hương có cảm xúc mãnh liệt

“Mảnh giấy màu trầm, có những đường vân lạ mắt, chạm vào ram ráp, sần sùi nhưng thật thân quen, dễ chịu. Về kết cấu, mảnh giấy ấy cũng có sự bền bỉ, đàn hồi rất tốt. Tôi đã phải thốt lên: “Ồ, làm sao mà có thể có những tờ giấy đẹp như thế này”. Cũng từ ngày hôm đó, tôi bắt đầu tìm hiểu thêm về những loại giấy thủ công của Việt Nam, đến gần hơn với giấy dó, giấy dướng… Càng nghiên cứu, tôi càng bị những loại giấy tinh tế mà mang trong mình không biết bao nhiêu câu chuyện kể này mê hoặc”- Thu Hương hồi tưởng.

Cũng từ cơ duyên đó, lần theo các loại giấy, Thu Hương thấy sự ứng dụng của các loại giấy truyền thống đang hạn chế khi không ít sản phẩm thủ công dần chuyển sang dùng  giấy công nghiệp. Hương có một quyết định bước ngoặt trong sự nghiệp, cô sẽ không tiếp tục làm cô giáo dạy tiếng Anh mà bắt đầu dành toàn bộ thời gian để mày mò, nghiên cứu về giấy dó. Cô muốn tìm hiểu và đưa loại giấy truyền thống này vào đời sống đương đại, khác với cách mà mọi người vẫn đang làm.

Dù không học về mỹ thuật nhưng Thu Hương có đôi bàn tay và tư duy nhạy cảm với đường nét. Cô chăm chút, tỉ mỉ và luôn hào hứng với  trạng thái giữa tĩnh lặng và rạo rực say mê. Sau sản phẩm đầu tay là một chùm đèn hoa, Hương được bạn bè nức nở khen ngợi, động viên cô tiếp tục làm những sản phẩm mới. Từ đó, Hương bắt đầu làm nhiều hơn và nhận được những đơn hàng đầu tiên với loại giấy nghệ thuật truyền thống.

“Tôi nhận ra mọi người thường nghĩ giấy thủ công truyền thống chỉ được sử dụng trong in tranh dân gian Đông Hồ. Nhưng tôi tin, việc tạo ra các mặt hàng thủ công mới với thiết kế đương đại và tính ứng dụng cao bằng cách sử dụng giấy truyền thống chính là một cách sáng tạo bền vững để bảo tồn và tăng giá trị của giấy thủ công Việt Nam”- Thu Hương chia sẻ.

Năm 2022, Hương quyết định nghiêm túc với nghề khi mở một xưởng chế tác các mặt hàng sử dụng chất liệu cổ. Cô chọn cái tên “Đoàn Thái Cúc Hương” - một sự kết hợp thú vị từ tên của bốn thành viên trong gia đình để làm thương hiệu cửa hàng. Vì với cô gái trẻ, gia đình luôn ở bên cạnh, là nền tảng tinh thần vững chắc dù cô có đi đâu hay làm gì. “Kiến tha lâu đầy tổ”, sau khi có “chiếc tổ” của mình, mỗi ngày Hương đều chăm chỉ, cần mẫn lao động sáng tạo. Không chỉ làm lại các mặt hàng truyền thống bằng giấy thủ công, cô còn tích cực thử nghiệm các loại giấy khác và nhiều vật liệu tự nhiên.

Tiệm nhỏ của Hương có các sản phẩm từ đơn giản như sổ tay, đánh dấu sách, lịch cho tới những sản phẩm cầu kì, đậm nét văn hóa hơn như đèn cù, quạt mo, quạt gấp, quyển số khâu bìa từ vải rèm treo đầu giường của bà con dân tộc Thái… Hương có sự hứng khởi đặc biệt khi được làm những sản phẩm có câu chuyện riêng gắn với văn hóa của từng vùng đất hay lịch sử Việt Nam. Cô khát khao phục dựng những nét đẹp của văn hóa dân tộc, vừa sáng tạo để phù hợp với cuộc sống đương đại. Sản phẩm thủ công đầu tiên của Hương tạo được tiếng vang - tác phẩm nghệ thuật đích thực là những chiếc chụp đèn bằng giấy dó - tiền thân của những chiếc đèn lồng trung thu bằng giấy dó sau này.

Trước Lãm đang diễn ra tại Hà Nội vào tháng Chín và sẽ đến với TPHCM vào tháng Mười, Thu Hương từng thực hiện rất nhiều tác phẩm nghệ thuật với đèn lồng trung thu. Cô biến những con vật quen thuộc của đồng quê thành đèn trung thu, bởi không muốn làm cho riêng mình mà còn muốn làm cho những người lớn “trẻ con” khác - để được trở về tuổi thơ thêm một lần.

“Tôi tìm hiểu tư liệu cổ về những gì cha ông ta đã làm từ ngày xưa và tạo ra những cái đèn này. Mình không chỉ muốn phục dựng mà còn muốn đưa sự sáng tạo cá nhân và những nét văn hóa cổ truyền mang tính lịch sử của Việt Nam vào để sản phẩm không chỉ đẹp mà còn mang câu chuyện riêng, đời sống riêng” - Thu Hương cho biết.

Từ ngày đầu tiên đến với nghề thủ công, Thu Hương luôn giữ tiêu chí bền vững. Cô lựa chọn những nguyên liệu thân thiện và ít gây hại tới môi trường nhất có thể để làm tác phẩm. Đó cũng là lý do cô chọn mây trong bước tạo khung, tạo hình cho những chiếc đèn lồng. Hương lý giải, nếu dùng tre hay nứa thì ngoài các bước xử lý, uốn hình, 2 chất liệu này không đảm bảo tính vững chắc và lâu bền như mây.

Thông thường, mỗi tác phẩm sẽ có thời gian làm khác nhau, từ lên ý tưởng, dựng khung cho đến hoàn thiện, có thể mất 4 - 5 ngày cho đến vài tuần, vài tháng. Thu Hương luôn là người tự tay làm, tỉ mỉ chăm chút cho từng chi tiết. Cô chia sẻ, tác phẩm lớn nhất mà cô đang thực hiện đòi hỏi rất nhiều công sức và tâm huyết, 5-6 tháng đã trôi qua mà vẫn chưa xong.

Hương luôn đầu tư sáng tạo những chuyện kể trong mỗi sản phẩm

Đèn lồng quả lựu

Đôi bàn tay của Thu Hương ngày càng khéo léo, thực hiện được những tác phẩm tinh xảo hơn. Những đường nét ngày càng mềm mại, màu sắc ngày càng sống động và phần linh hồn của tác phẩm ngày càng tinh tế, đến gần với những đôi mắt, trái tim của những người chiêm ngưỡng. Nhờ vậy, tính thương mại của các tác phẩm cũng được đẩy cao. Độ phức tạp từ kỹ thuật cho đến phần vẽ sẽ quyết định giá của một tác phẩm nhưng với những sản phẩm cầm tay, nhỏ xinh, giá dao động khoảng 300 ngàn cho đến dưới 1 triệu đồng.

Kỳ vọng đạt đến độ tinh xảo tuyệt đối trong tác phẩm, Thu Hương không ngừng mày mò, nghiên cứu để có thể đưa những kỹ thuật mới vào nghệ thuật thủ công. Ngoài kỹ thuật chạm khắc giấy để tạo hình trong các chụp đèn, cô còn có bước tiến mới về thể hiện màu sắc. Cô gái trẻ đã nghiên cứu, tìm tòi màu sắc tự nhiên để nhuộm màu cho giấy dó. Cô dùng củ nâu nhuộm giấy điệp tạo nên màu ngả vàng, vỏ măng cụt tạo giấy ánh vàng, thiên về đất, màu trắng lấp lánh từ bột ngọc trai…

Thu Hương cho biết: “Quá trình tìm nguyên liệu, thử nghiệm rất kỳ công. Những lần thử màu đều có những gian nan khác nhau vì thông thường, màu tự nhiên sau khi nhuộm lên giấy dó một thời gian sẽ bị bay, làm giấy trở về màu nguyên bản. Nhưng quá trình này rất ý nghĩa và thú vị nên tôi sẽ tiếp tục. Tương lai, tôi hy vọng sẽ có nhiều màu được xử lý và đưa lên giấy điệp hơn. Tôi đang nghiên cứu thêm màu hạt bơ, màu vỏ củ hành lá, lá cẩm hồng, cẩm tím…”.

Những sản phẩm của Thu Hương ngày càng nhận được sự yêu thích của khách hàng. Dù có những thành công nhất định, Thu Hương vẫn coi mọi thứ như điểm khởi đầu. Cô mong muốn tiếp tục thử nghiệm, phát triển các sản phẩm tinh tế hơn, chinh phục nhiều người trong nước và ngoài nước hơn.

Những chiếc mặt nạ lấy cảm hứng từ nghệ thuật Tuồng Bình Định và hát Bội Huế

Để làm được điều này, ngoài việc thiết kế các mặt hàng mới, Hương đặt mục tiêu tổ chức các workshop miễn phí để chia sẻ niềm đam mê của mình cho những người muốn tìm hiểu, thực hành với nghề thủ công truyền thống của Việt Nam. “Tôi muốn mọi người sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của những tờ giấy mang tính bản địa, về gần hơn với màu đất như tôi đã từng”- Hương khép lại cuộc chuyện trò bên lề triển lãm Lãm.