Phóng viên: Chị đã chọn tạm lùi lại một chút để làm mẹ. Quyết định này có ảnh hưởng đến công việc của chị?
Chị Nguyễn Minh Xuân: Nếu ảnh hưởng về mặt thời gian là có. Còn xét về hiệu quả công việc thì tôi đưa ra quyết định chính xác hơn, tốt hơn. Trước đây tôi thường sử dụng thời gian lung tung, xoay xở nhiều việc nhưng ít tập trung. Bây giờ, tôi thiết lập ranh giới rõ ràng và sắp xếp lại mọi thứ hiệu quả hơn. Trải nghiệm làm mẹ cũng giúp tôi hiểu hơn mảng nội dung thiếu nhi. Tôi biết được ở những giai đoạn nào, trẻ cần nội dung gì, người mẹ cần nội dung nào. Vì thế, trong năm nay Fonos sẽ có thêm mảng nội dung này.
2025 đánh dấu 5 năm Fonos ra đời. Trên hành trình 5 năm đó, chị thấy đã làm được những gì?
5 năm là khoảng thời gian không ngắn cũng không quá dài cho những bước đi đầu tiên của Fonos. Có những thứ tôi làm được, và nhiều điều chưa làm được. Tôi đã thực hiện được giấc mơ mình ấp ủ, gia nhập đội ngũ ngành sách, đưa được những đầu sách nói chất lượng đến đông đảo người dùng, trong đó có không ít tựa sách phát hành cùng thời điểm giữa quốc tế và Việt Nam. Thu hẹp khoảng cách và thời gian phát hành sách nói giữa Việt Nam và thế giới luôn là mong muốn của tôi. Dù chỉ mới thực hiện được vài tác phẩm nhưng đây thực sự là tín hiệu tích cực. Và rõ ràng, vẫn còn rất nhiều việc phải làm.
Lượt nghe sách trên nền tảng không ngừng tăng lên sau mỗi năm, đáng chú ý là những đầu sách trả phí. Nhìn thành quả này, chị cho rằng Fonos đã thành công “xây dựng” thị trường sách nói hay đó là sự chuyển dịch tất yếu và Fonos chỉ may mắn bắt đúng điểm rơi?
Trước khi Fonos ra đời, tôi và cộng sự đã thực hiện nhiều nghiên cứu và tìm hiểu thị trường sách nói tại Mỹ, một số nước ở châu Âu và Trung Quốc để xem xu hướng. Số liệu họ chia sẻ đều tăng trưởng ít nhất 20%. Việt Nam chắc chắn không nằm ngoài xu hướng đó. Cho nên, Fonos ra đời một phần dựa trên sự tất yếu đó của xu hướng. Nhu cầu của mọi người có sẵn. Chỉ là đang thiếu một nền tảng làm bài bản.
Điều khiến tôi bận tâm là làm sao để xây dựng mô hình phù hợp, đúng hướng và tự thân nó có thể phát triển, dựa trên nhu cầu thực sự của người nghe. Sự thất bại của ebook tại thị trường Việt Nam là tấm gương vẫn hiển hiện ngay trước mắt mà nguyên nhân xuất phát từ cách làm sai. Những bước đầu sai sẽ kéo theo nhiều hệ lụy người đi sau rất khó chữa. Sách nói may mắn chưa đến mức rơi vào tình trạng như vậy. Trước Fonos, một số sách nói được dùng để làm từ thiện hoặc được cung cấp miễn phí nhằm thu hút lượt view và bán những mặt hàng khác. Nếu làm theo mô hình này, sách nói chỉ là sản phẩm phụ, sẽ không có chỗ đứng và được đánh giá đúng. Tôi tự hào khi Fonos đưa sách nói về đúng vị trí của nó trên thị trường.
Thị trường sách Việt Nam hiện vẫn còn quá nhỏ, kể cả sách in. Điều này có làm chị băn khoăn khi “dấn thân”? Làm sao xoay xở với số tiền 3 triệu USD gọi vốn để dòng tiền không bị đứt?
Tôi tin là thị trường sẽ tiếp tục phát triển và tăng trưởng trong tương lai. Fonos mặc dù là start-up công nghệ nhưng nền tảng được khởi dựng không phải dựa trên dòng vốn của nhà đầu tư. Số vốn chúng tôi gọi được nếu so sánh với các start-up công nghệ khác cũng không phải là nhiều. Vì thế, ngay từ những ngày đầu chúng tôi xác lập Fonos phải trở thành nền tảng có thể tự nuôi sống nó thay vì dựa vào việc gọi vốn liên tục. Chúng tôi cân nhắc vô cùng kỹ lưỡng các khoản chi phí dù thời điểm 2019 dịch COVID-19 chưa bùng phát và mọi thứ, kể cả gọi vốn không quá khó khăn.
Mỗi lần gọi vốn, chúng tôi đều cân nhắc 2 khía cạnh. Một là số vốn, cần bao nhiêu và có cần đến mức như vậy hay không? Hai, ai sẽ là nhà đầu tư phù hợp với Fonos bởi mỗi nhà đầu tư có một khẩu vị khác nhau và thị trường sách thì không quá hấp dẫn.
Nếu được chọn lại, chị vẫn chọn sách nói hay sẽ là một ngành khác, mang lại nhiều tiền bạc và tiếng tăm hơn?
Tôi vẫn chọn sách nói, vẫn chọn Fonos. Đến thời điểm hiện tại, mặc dù có rất nhiều thách thức nhưng tôi rất hài lòng với những thành quả Fonos gặt hái được.
Một trong những bước ngoặt đó là việc các nhà xuất bản (NXB) tại Việt Nam nhìn nhận sách nói và bản quyền sách nói một cách nghiêm túc. Và theo thời gian, họ đặt niềm tin nhiều hơn. Trước đây, phần lớn NXB đều lo ngại sách nói sẽ rơi vào tình trạng tương tự như ebook nên họ không mấy mặn mà với việc bán bản quyền.
Bên cạnh Fonos còn có những nền tảng khác, đâu là giá trị của Fonos để các đơn vị xuất bản tin tưởng và hợp tác?
Thú thật tôi là tay ngang và lính mới trong ngành. Do đó, việc cần thời gian để chứng minh là điều hiển nhiên. Chúng tôi mất vài năm đầu để thuyết phục bằng chính sự kiên trì và tác phong làm việc nghiêm túc, tôn trọng và rõ ràng của đội ngũ. Thứ nhất là cách mình làm như thế nào. Khi gặp gỡ, trao đổi với NXB, chúng tôi đưa ra bức tranh rõ ràng mình sẽ làm gì, triển khai thế nào. Thứ hai là tiến hành từng bước để NXB quan sát, kiểm tra xem có phù hợp hay không.
Tiêu chí chọn đầu sách để khai thác bản quyền sách nói là…
Giấc mơ của tôi là “xây” Fonos trở thành một nhà sách online, người nghe chỉ cần bước vào thì sách gì cũng có. Tuy nhiên, tôi ý thức được Fonos còn nhỏ và mới nên từ từ phát triển nguồn lực, cân nhắc kỹ đưa sách nào trước, sách nào sau.
Trong những năm đầu, chúng tôi đề xuất một số tiêu chí để chọn nhưng tiêu chí này sẽ thay đổi qua từng năm. Chẳng hạn, năm đầu tiên chúng tôi tập trung khai thác sách non-fiction. Từ năm 2024 thì khai thác fiction. Một trong những tiêu chí quan trọng nhất đó là sách bestseller vì thị trường có quá nhiều sách. Nhìn ở góc độ kinh doanh, 10% sách này sẽ đảm bảo doanh thu cho nền tảng để phát triển dài hơi.
Một điều khá oái ăm của ngành sách là thị trường nhỏ nhưng đầy rẫy sách lậu. Với sách nói và với Fonos, chị cũng gặp không ít tình trạng như thế?
Trong vấn nạn sách lậu, chúng tôi chia ra thành 2 góc nhìn, từ đó có cách ứng phó phù hợp. Thứ nhất là những việc chúng tôi có thể quản lý. Như bạn có thể thấy, mặc dù có nhiều đề xuất nhưng đến nay Fonos vẫn từ chối thực hiện phiên bản website vì rất dễ bị sao chép bản quyền. Chúng tôi kiểm soát mọi thứ trên app Fonos. Bên cạnh đó, chúng tôi xây dựng đội ngũ công nghệ 24/24 thay vì làm với bên thứ 3. Lượt người đọc của Fonos liên tục tăng trưởng vì thế chúng tôi cũng cần liên tục cải thiện hạ tầng của mình, để tăng cường tính bảo mật và gia tăng trải nghiệm cho người dùng. Ở khía cạnh sản phẩm, chúng tôi xây dựng phòng thu tại công ty, mời voice talent lên tận nơi thực hiện thay vì đưa ra bên ngoài và kiểm soát mọi quy trình thực hiện. Chúng tôi tham khảo theo quy trình làm phim của Disney, nhằm đảm bảo tối đa tính bảo mật của bản thu. Cuối cùng, chúng tôi làm việc khá chặt chẽ với các nền tảng như YouTube, Google, Apple, Facebook… để gỡ các bản lậu. Chúng tôi quyết liệt và làm đến cùng nhằm hạn chế thấp nhất bản sách lậu.
Thứ hai, với những yếu tố khách quan không thể kiểm soát được, chúng tôi rất sẵn lòng hợp tác với các bên để tìm ra cách giải quyết tốt nhất cũng như thúc đẩy thị trường.
Theo quan sát của chị, có phải con người ngày càng thích nghe sách hơn đọc sách?
Ồ tôi nghĩ người nào thích đọc vẫn sẽ đọc và thích sách giấy hơn. Tương tự việc bạn thích ăn phở bên cạnh ăn cơm, mỗi món đều mang đến khẩu vị, cảm xúc khác nhau. Khách hàng của Fonos thực ra lại là những người không đọc được sách hoặc gặp khó khăn trong việc đọc. Vì họ lớn tuổi hoặc không có sự tập trung và có thể tiếp nhận thông tin qua việc đọc. Ngược lại, việc nghe, hoặc xem giúp họ dễ tiếp thu hơn. Fonos tận dụng công nghệ giúp việc đọc trở nên dễ tiếp cận hơn, mang tri thức đến với nhiều đối tượng hơn, đồng thời giữ giá trị cốt lõi của văn hóa đọc.
Độ tuổi nghe sách chiếm ưu thế trên nền tảng là bao nhiêu?
Độ tuổi nhiều nhất dao động từ 25 - 40 tuổi. Đây cũng là nhóm sẵn sàng trả tiền theo đầu sách để đọc. Một nhóm nữa là khách hàng lớn tuổi, các cô chú gặp khó khăn trong việc đọc nên thích nghe hơn. Nhưng dữ liệu này có thể không chính xác tuyệt đối vì đôi khi là con cái thao tác, cài đặt giúp bố mẹ, ông bà.
Ra đời vào tháng 4/2020, qua 2 lần gọi vốn, Fonos huy động được 3 triệu USD. Từ đầu 2023, Fonos liên tục nằm trong nhóm được tải về nhiều trên kho ứng dụng App Store và Google Play. Đến nay, Fonos có hơn 3 triệu người dùng với hệ sinh thái đa dạng: sách nói, tóm tắt sách và PodCourse, hơn 13.500 nội dung và tiếp tục được cập nhật.
Trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, hẳn tốc độ tăng trưởng của Fonos cũng bị ảnh hưởng?
Chắc chắn là như vậy. Tôi vẫn lạc quan rằng, làm kinh doanh giống như làm nông vậy, có những năm được mùa cũng sẽ có những năm mất mùa. Và như đã chia sẻ, ngay từ đầu chúng tôi xác định Fonos phải tự đứng được nên chúng tôi luôn thực hiện chính sách “thắt lưng buộc bụng”. Nên khi gặp khó thì cách của Fonos là từ từ theo dòng chảy để thích nghi.
Nếu nhìn về tương lai Fonos trong 5 năm nữa, hình dung của chị là…
Tôi không đề ra kế hoạch 5 năm vì hiện tại mọi thứ phát triển quá nhanh, đòi hỏi chúng tôi phải linh hoạt cập nhật, cân nhắc để thích nghi và điều chỉnh kịp thời. Mỗi lần xuất hiện một app khác, mọi thứ đều được cải thiện, thậm chí khác biệt hoàn toàn. Nó thực sự làm thay đổi luôn cuộc chơi (game-changing), xóa bỏ những công ty đang tồn tại chứ không ở thế cạnh tranh nữa.
Chiến lược chung của tôi là xoay quanh những người bận rộn và muốn phát triển bản thân. Họ cần một nền tảng cung cấp những nội dung chất lượng và sẵn sàng chi trả. Sách nói chỉ là một trong những nội dung Fonos theo đuổi. Từ năm thứ 2, chúng tôi đã giới thiệu thêm các nội dung như: sách tóm tắt, truyện ngủ… Năm 2023 chúng tôi có sách tiếng Anh, có ebook. Phần lớn sách tại Việt Nam là sách dịch nên thiếu tính địa phương. Vì thế, trong năm 2024 chúng tôi giới thiệu PodCourse của những người có sức ảnh hưởng tại Việt Nam. Tương lai, chúng tôi sẽ tiếp tục phát triển nội dung xoay quanh khách hàng mục tiêu.
Cảm ơn chị đã chia sẻ!
