Phụ nữ Đông Nam Á giữa vòng xoáy kinh doanh tóc người

Theo báo cáo năm 2018 của Research and Markets - hãng nghiên cứu thị trường lớn nhất thế giới có trụ sở chính tại Ireland, thị trường tóc giả và tóc nối toàn cầu ước tính sẽ đạt doanh thu hơn 10 tỷ USD vào năm 2023.

Nhu cầu cao

Tóc người tự nhiên có giá trị thương mại đáng kể và là một mặt hàng có nhu cầu cao trên thị trường quốc tế. Tờ The ASEAN Post dẫn báo cáo của tổ chức trực quan hóa dữ liệu Observatory of Economic Complexity (OEC) cho thấy, tổng giá trị xuất khẩu tóc người toàn cầu năm 2017 là 126 triệu USD. Trong đó, châu Á đã xuất khẩu một lượng tóc trị giá 72,4 triệu USD, chiếm 58% tổng thương mại toàn cầu của mặt hàng này. Các thị trường xuất khẩu tóc chính là Anh, Nigeria, Nam Phi, Mỹ và Trung Quốc.

Làm sạch tóc để xuất khẩu tại một cơ sở kinh doanh tóc ở thành phố Yangon, Myanmar - Ảnh: The Straits Times

Buôn bán tóc người hiện là một ngành kinh doanh có thể mang lại lợi nhuận. Ở Ấn Độ, ngôi đền Balaji ở Tirupati, thuộc bang Andhra Pradesh, kiếm được 10% thu nhập thông qua việc bán đấu giá tóc người được các tín đồ hiến tặng. Ngôi đền này tạo ra lợi nhuận từ 25 triệu đến 40 triệu USD mỗi năm.

Tại Đông Nam Á, tóc dài được coi là một biểu tượng cho vẻ đẹp phụ nữ với ý nghĩa tôn giáo và xã hội sâu sắc, đặc biệt ở các quốc gia có đa số dân theo đạo Phật. Tại Myanmar, buôn bán tóc là một ngành kinh doanh sinh lợi với thu nhập 6,2 triệu USD trong năm 2017, theo hãng tin Reuters. Tuy nhiên, trên khắp khu vực này, buôn bán tóc người không được quản lý, tạo điều kiện cho các thương nhân khai thác tóc phụ nữ bằng nhiều mánh khóe không công bằng.

Mồi ngon, giá bèo

Trong khi hầu hết các thương hiệu đã chọn mua tóc từ Ấn Độ, nơi hầu hết tóc được quyên góp cho các nghi lễ tôn giáo, thì ở Đông Nam Á, các thương nhân nhắm vào các khu vực khó khăn để thu mua tóc từ những người nghèo. Tình trạng bế tắc khiến họ trở thành “mồi ngon” cho các nhà khai thác. Các phần tóc nối ở Mỹ có thể có giá từ 500 đến 2.000 USD, nhưng chủ nhân mái tóc chỉ nhận được phần rất nhỏ trong chi phí đó.

Chẳng hạn, cô gái người Việt Nguyen Thi Thuy nói với phóng viên Lexy Lebsack của trang tin Refinery29 rằng, khoản tiền cao nhất cô từng được ngỏ ý để bán tóc của mình là 70.000 đồng (khoảng 3 USD). Theo một bài viết gần đây của nhà báo Mỹ Erica Ayisi cộng tác với Trung tâm Pulitzer, phái đẹp Campuchia có thể nhận được ít nhất 15 USD cho các lọn tóc của họ.

Ông Soeng Sen Karuna, thuộc Hiệp hội Phát triển và Nhân quyền Campuchia, nói với nhà báo Ayisi rằng, phụ nữ không biết cách mặc cả giá tóc, họ quyết định bán “cái gốc con người” của mình vì nghèo, và vì “không biết chỗ bán tóc với giá thị trường quốc tế”.

Đáng tiếc là cầu đang vượt cung. Giá trị cao của tóc tự nhiên đã khiến cho nạn trộm tóc tái diễn ở một số quốc gia. Một số công ty thậm chí bán tóc giả đã qua xử lý hóa học hoặc sử dụng tóc người trộn với lông dê.

Manh nha thương mại tóc công bằng

Theo báo The ASEAN Post, nhận thức về nạn khai thác tóc ngày càng tăng đã thúc đẩy nhiều công ty thu thập tóc từ các nguồn cung ứng minh bạch và đạo đức hơn. Công ty Arjuni của bà Janice Wilson giao dịch trực tiếp với khách hàng, loại bỏ chi phí gia tăng của thương lái trung gian. Bà Wilson thuê những phụ nữ từng là nạn nhân buôn người và chỉ họ cách xử lý tóc thu thập được, thậm chí dạy toán và tiếng Anh để họ có cơ hội trở thành những nhà quản lý. Đáng tiếc là công ty của bà Wilson hiện đã ngưng hoạt động.

Một công ty khởi nghiệp khác cũng giúp thúc đẩy nhận thức trong ngành tóc là Remy New York của ông Dan Choi. Để đảm bảo tính minh bạch, công ty cho phép các bên thứ ba theo dõi chuỗi cung ứng và liên lạc với nhóm phụ nữ cần bán tóc. Ngoài ra, Remy New York còn đề xuất mức giá thu mua tóc cao hơn, từ 65-200 USD. Sau khi nhất trí về mức giá, ông Choi sẽ tự cắt tóc của người bán. Tại Việt Nam, ông Choi đã mua tóc của chị Thuy với giá 100 USD. 

Quang Nguyễn