Đi tìm sự thật phía sau vụ án 'cà phê pin' - Bài 2: Đường đi 'lạ' của hỗn hợp 'lạ'

Khi cơ sở của bà Nguyễn Thị Thanh Loan (xã Đắk Wer, H.Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông) bị kiểm tra, thông tin “cà phê trộn lõi pin” lập tức bung tràn trên các mặt báo, từ báo mạng đến báo in, báo nói, báo hình. Trong hơn 10 ngày đầu xảy ra vụ việc, khi cơ quan chức năng vẫn đang điều tra, và đường đi của hỗn hợp này không hề dính dáng đến cà phê thì thông tin “cà phê pin” đã hoàn toàn “chiếm sóng” dư luận. Tiếp sau đó, từ “cà phê” được thay bằng “tiêu”.

Đi tìm sự thật phía sau vụ án 'cà phê pin' - Bài 1: Nhiều điểm bất thường quanh vụ án chấn động
Đi tìm sự thật phía sau vụ án 'cà phê pin' - Bài 3: Kịch bản được dàn dựng tinh vi?

Lần theo đường đi của hỗn hợp “lạ” gồm vỏ cà phê trộn với sỏi và than pin từng làm dậy sóng dư luận, chúng tôi nhận ra, hoặc đây là sự nhầm lẫn, hồ đồ, hoặc có bàn tay ai đó đã cố tình tác động. Đến nay, vẫn chưa có công bố rõ ràng mục đích sản xuất hỗn hợp “lạ” của bà Loan, vì cơ sở Thảo Dung ở H.Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước cũng chỉ là điểm tập kết, và chưa rõ từ đó, hỗn hợp sẽ đi đâu. Nhiều người trong ngành hồ tiêu khẳng định, hỗn hợp trên không thể giả làm tiêu hạt được, vì chỉ cần nhìn, ngửi là nhận ra ngay.

Tù mù mục đích

Nhiều lần tiếp xúc với Ngô Ngọc Sơn (người làm công cho bà Loan), hễ chúng tôi nhắc đến “cà phê pin”, anh lại lộ vẻ khó chịu, vì bà Loan đã khai hỗn hợp này dùng để trộn vào tiêu. Theo thông tin mà cơ quan chức năng cung cấp rộng rãi cho báo chí, bà Loan khai nhận chế biến hỗn hợp vỏ cà phê, sỏi với than pin nhằm trộn vào tiêu, bán kiếm lời (cũng có thông tin bà khai để vay vốn ngân hàng). Từ cơ sở của bà Loan, hỗn hợp này được bán cho bà Lê Thị Hồng Thơ và ông Trần Văn Tuấn ở H.Đắk Song, tỉnh Đăk Nông để chở xuống giao cho bà Phan Thị Dung ở H.Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước.

Luật sư Trần Minh Hùng (Đoàn luật sư TP.HCM) nhận định, ngay từ đầu, việc bà Loan trộn hỗn hợp “lạ” không liên quan đến cà phê nhưng ai đó đã vội vàng tung tin “cà phê pin” thì đúng là có âm mưu đen tối làm ảnh hưởng xấu đến ngành cà phê Việt Nam, gây thiệt hại cho người trồng, sản xuất, mua bán cà phê. Do đó, cần điều tra, xác minh cụ thể và xử lý người vi phạm.

Chồng của bà Thơ trong cuộc trò chuyện với phóng viên

Theo đường đi của hỗn hợp này, chúng tôi lần về H.Đắk Song. Cơ sở kinh doanh Tịnh Thơ của bà Thơ nằm ở thôn 5, xã Nâm N’Jang không lớn, chủ yếu là nơi “quá giang” hàng nông sản. Vợ chồng bà Thơ không sơ chế nông sản mà chủ yếu mua cà phê, tiêu mang tập kết tại cơ sở rồi bán đi trong quãng thời gian ngắn. Vợ chồng bà Thơ thường trú tại tỉnh Bình Phước; khoảng 3 - 4 năm trước, họ về H.Đắk Song mua đất, dựng cơ sở làm ăn. Cơ sở này ít mở cửa, không thu mua trong dân và bà Thơ cũng ít tiếp xúc với mọi người trong vùng. Cuộc trò chuyện giữa chúng tôi với chồng bà Thơ diễn ra trong sự ngần ngại của người đàn ông này. “Mình chỉ nắm bịch mẫu rồi đưa đi cho bà Dung chứ có mua bán gì đâu mà người ta đổ tội” - chồng bà Thơ nói gọn. Hàng mẫu, nghĩa là làm theo đơn đặt hàng. Vậy, “hàng mẫu” do ai đặt, để làm gì?

Các tờ báo lớn của thế giới đề cập vụ cafe trộn pin tại Việt Nam. Tờ China Daily giật tít: Nước xuất khẩu cafe thứ 2 thế giới bị khui cafe trộn pin

Theo thông tin từ cơ quan điều tra, ông Trần Văn Tuấn được xem là người cùng thu mua hỗn hợp với bà Thơ. Tuy nhiên, chồng bà Thơ cho biết, ông Tuấn chỉ là người lái xe thuê cho vợ ông. Chuyện Tuấn bị bắt với vai trò thu mua trong vụ việc này khiến không ít người bất ngờ. Bà Tâm - vợ ông Tuấn - uất ức: “Hôm đó, tôi về Quảng Nam đi đám cưới, lúc trở lên thì hay tin chồng bị bắt. Tôi ngã ngửa vì anh Tuấn chỉ là người chở thuê, có biết mua bán gì đâu. Ảnh cũng không lanh lợi gì, nên chỉ được bà Thơ giao một nhiệm vụ là bốc hàng rồi chở đến điểm bán”.

Vợ của tài xế Tuấn: “Tôi không tin ổng đi buôn “tiêu pin”

Sau khi bị bắt, có một lần, ông Tuấn gọi điện về cho vợ, bà Tâm nói: “Có muốn nhận tội cũng phải nghĩ đến gia đình, chứ không phải ưng nhận thì nhận”. Sở dĩ bà Tâm nghi chồng mình “nhận đại” việc tham gia mua bán hỗn hợp là do có ân nghĩa với bà Thơ. Khoảng 3 năm trước, khi vợ chồng bà còn “chân ướt chân ráo” từ Quảng Nam lên Đắk Nông lập nghiệp, ông Tuấn được bà Thơ nhận lái xe cho mình.

Bà Tâm khẳng định, khi hỗn hợp sỏi, vỏ cà phê trộn than pin trở thành “cà phê pin”, sau đó được diễn giải “dùng để trộn tiêu”, bất cứ ai cũng không thể tin được trên đời này lại có một phương cách chế biến gian dối, độc ác như vậy, nhưng bà cũng “không nghĩ ra được tạp chất đó để làm gì”. Sống giữa “thủ phủ” cà phê, tiêu và có cả người nhà kinh doanh mặt hàng này, bà Tâm không lạ gì những thủ thuật trộn tạp chất vào cà phê, tiêu mà người dân vẫn làm và được chấp nhận. “Hỗn hợp này không thể nào chế biến thành cà phê. Còn nói trộn vào tiêu để ăn gian cân nặng thì không nhất thiết phải dùng đá, vỏ cà phê với pin. Chỉ cần mua tiêu bụi, tiêu lửng, thậm chí lấy đất trộn vô là được” - bà Tâm nói.

Ngược về xã Hưng Thủy, H.Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước, nơi có cơ sở Thảo Dung, chúng tôi được ông Mã Văn Chính - Chủ tịch UBND xã này - thổ lộ: “Trước nay, tôi chưa bao giờ nghe ai nói trộn tiêu kiểu này”. Theo ông Chính, hỗn hợp này không có chút gì giống với tiêu hạt, nên sẽ phi lý nếu nói nó được làm ra để trộn với tiêu hạt.

Công ty Thảo Dung (Bình Phước) được cho là điểm đến cuối cùng của “tiêu pin”

Cơ sở Thảo Dung của vợ chồng bà Dung ở xã Hưng Thủy đã tồn tại gần mười năm qua, chưa từng bị kiểm tra, xử phạt. Ngày 26/4, bà Phạm Thị Ngọc - Phó giám đốc Sở Công thương kiêm Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Bình Phước - cho biết, qua kiểm tra, ngoài 3 tấn hỗn hợp vỏ cà phê, đá pha pin cùng 9 tấn tiêu có phối trộn hỗn hợp này đã bị niêm phong, thu giữ, cơ sở của bà Dung có khoảng 180 tấn hạt tiêu lửng, khoảng 90 tấn hạt tiêu lép và 25 tấn hạt tiêu chắc, nhưng không có mặt hàng cà phê.

Theo kết luận từ cơ quan điều tra, hỗn hợp này chưa bị bán ra cho người dân sử dụng. Sự may mắn đó vẫn không làm ông Chính nhẹ lòng. Ông nói: “Vụ việc này gây tổn thất lớn cho người nông dân. Chỉ có người nông dân trồng cây cà phê, trồng tiêu là chịu thiệt. Bây giờ trồng tiêu rất khó, bởi giống tiêu ngày nay không khỏe, có khi đang trồng hoặc đang thu hoạch thì cây tiêu thi nhau chết. Đã khổ càng thêm khổ. Tin tức từ vụ việc này giống như giết người hàng loạt vậy”. Ông Xuân - một nông dân trồng tiêu ở H.Lộc Ninh - cũng đau đáu: “Giá tiêu rớt thảm hại lâu nay rồi, bây giờ thêm tin này chẳng khác nào tiệt đường sống của chúng tôi”.

Lá thư tuyệt mệnh được cho là của ông Bảo viết

Cho đến nay, vẫn chưa có những công bố cần thiết từ cơ quan chức năng như: bà Loan bắt đầu chế biến hỗn hợp này từ khi nào, ai nghĩ ra phương pháp chế biến này, trường hợp là “hàng mẫu” thì được đặt từ ai, thỏa thuận bán mua ra sao? Vì sao B., người đưa Sơn vào làm trong cơ sở bà Loan lại biết trước có cuộc kiểm tra này? Vì sao Sơn, người mà nhẽ ra là tòng phạm với bà Loan trong vụ án này, lại được ra về nhanh chóng cùng lời hẹn “bữa nào anh mời mày đi uống cà phê” của một cán bộ công an? Điểm cuối của hỗn hợp được “tập kết” tại cơ sở của bà Dung với chứng cứ là 9 tấn đã phối trộn hỗn hợp vào tiêu, vậy bà Dung có hợp đồng bán cho ai hay có kế hoạch phát tán ra thị trường như thế nào… vẫn là ẩn số, mục đích của việc trộn hỗn hợp vào tiêu vẫn rất tù mù.

Nhưng có một thực tế là, ngành tiêu đã vướng lụy, và trước đó, dù trong thành phần hay đường đi của hỗn hợp chưa từng xuất hiện bóng dáng một hạt cà phê nào, tin “cà phê trộn pin” đã rộ lên với sự chấn động chưa từng có. Đây là sự hồ đồ, nhầm lẫn hay có bàn tay nào “đạo diễn” nào đó?

Ai tung tin “cà phê pin”?

Ngày 15/4, sau khi cơ sở của bà Loan bị kiểm tra, thông tin “cà phê trộn lõi pin” bùng nổ trên các mặt báo, từ báo mạng đến báo in, báo nói, báo hình. Người tiêu dùng hoang mang, nông dân trồng cà phê điêu đứng, ngành cà phê đứng trước nguy cơ “sụp đổ”.

Lá thư tuyệt mệnh được cho là của ông Bảo viết

Ngày 20/4, tại hội nghị chuyên đề quản lý chất lượng an toàn thực phẩm khu vực phía Nam được tổ chức ở TP.HCM, ông Nguyễn Văn Chương - Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tỉnh Đắk Nông - đã có những tiết lộ mà theo đánh giá của giới chuyên môn là “khủng khiếp”. Theo đó, ông Chương nói rằng, trong quá trình xử lý vụ việc, “có sự tham gia của một đồng chí công an và người này có mối liên quan với báo chí. Không biết thế nào, nổ ra một số thông tin và thông tin này được khai thác thành những vấn đề rất là…” (ông Chương bỏ lửng câu nói - PV). Mong muốn làm rõ hơn việc “có sự tham gia của một đồng chí công an và người này có mối liên quan với báo chí”, chúng tôi đã nhiều lần liên hệ với ông Chương nhưng tiếc rằng, ông này cho biết hiện đang đi học ở Đà Nẵng, phát ngôn trên đã khiến ông phải giải trình nên từ chối làm việc.

Ngày 23/4, bên cạnh luồng thông tin bùng phát, có nguy cơ xóa sổ mặt hàng cà phê nội địa, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu khởi tố, điều tra vụ việc. Dưới sự điều tra của Công an tỉnh Đắk Nông, bà Loan khai nhận “hỗn hợp dùng để trộn tiêu”. Chiều 26/4, trong cuộc họp báo thông tin về vụ việc, ông Ngô Xuân Lộc - Chánh văn phòng UBND tỉnh Đăk Nông - nói: “Đến thời điểm này, có thể khẳng định hỗn hợp đã thu giữ không dùng để sản xuất cà phê”.

Bên trong cơ sở của vợ chồng bà Loan - ông Bảo. Bên trái là đống tiêu lép bất di bất dịch đã lâu, mạng nhện giăng kín

Trong hơn 10 ngày đầu xảy ra vụ việc, khi cơ quan chức năng vẫn đang điều tra, và đường đi của hỗn hợp này không hề dính dáng đến cà phê thì thông tin “cà phê pin” đã hoàn toàn “chiếm sóng” dư luận. Ngành cà phê với nỗi oan ức “cà phê pin” liệu có được hóa giải sau tuyên bố này của ông Lộc thay cho lời “đính chính” thông tin?

Một cán bộ đang công tác tại Hội Khoa học và công nghệ thực phẩm Việt Nam băn khoăn: “Thông tin “cà phê pin”, “tiêu pin” gây chấn động dư luận xã hội, ảnh hưởng lên ngành thực phẩm, nhưng xem xét kỹ thì hỗn hợp pin này rất khó có thể trộn vào để làm giả cà phê hay tiêu, vì khi ra thị trường, sẽ bị phát hiện ngay. Có thể việc trộn như vậy là trường hợp cá biệt, xuất phát từ ý tưởng điên rồ của một nhóm người. Rất may, hỗn hợp đó cũng chưa được bán ra thị trường làm thực phẩm. Việc tung tin sai lệch về cà phê trộn lõi pin khiến người tiêu dùng hoang mang, và đương nhiên ảnh hưởng đến ngành cà phê. Cái này thì cơ quan chức năng cần làm rõ ai tung tin, tung tin vì mục đích gì, có động cơ xấu hay không”.