NSƯT Đức Lưu: Có một Bùi Cường như thế

Tới hôm nay, tôi vẫn chưa hết xúc động và không thể tin đó là sự thật, bởi Cường nhỏ hơn tôi gần 10 tuổi và không bao giờ tôi nghĩ Cường sẽ ra đi trước tôi.

Chí Phèo - Thị Nở là vai diễn giúp Bùi Cường và Đức Lưu nổi tiếng

Tôi gặp Bùi Cường lần đầu tại buổi thử vai Thị Nở cho phim Làng Vũ Đại ngày ấy do NSND Phạm Văn Khoa đạo diễn. Khi hóa trang xong, ông Khoa nói với Cường: “Mày có công nhận con mụ này giống không? Mụ vợ mày đấy”. Cường ôm lấy vai tôi, vừa nói vừa run rất chân thành: “Chị Lưu ơi chị Lưu, tìm mãi mới được Thị Nở”. Nghe kể mới biết, đoàn phim tìm người cho vai Thị Nở mấy tháng mà chưa có.

Khi đó, tôi đã là một diễn viên có tên tuổi, lớn tuổi hơn, lại làm ở Thành ủy Hà Nội nên mới đầu gặp, Cường hơi nhát và ngại. Qua quá trình đóng phim, chị em hiểu nhau hơn. đám Hữu Mười (vai giáo Thứ), nhà văn Kim Lân (vai Lão Hạc), Bùi Cường (vai Chí Phèo) ngày đó mỗi lần đi nhậu, vẫn gói về cho tôi mấy miếng lòng, miếng dồi, rất tình cảm. Bùi Cường thì không cứ đi nhậu, đi đâu cũng hay có quà cầm về cho chị.

Làng Vũ Đại ngày ấy nhận được nhiều tình cảm của khán giả. Nhiều người thích phân cảnh Thị Nở nấu bát cháo hành cho Chí Phèo, nhưng tôi tâm đắc nhất cảnh lật yếm ở bụi chuối. Tôi cho rằng, đây là cảnh hay nhất, đẹp nhất, vì nó rất con người. Một Chí Phèo cả đời chỉ giỏi rạch mặt ăn vạ gặp một Thị Nở quá lứa lỡ thì, xấu xí, dở hơi. Họ gặp nhau, yêu nhau một cách rất bản năng. Phần “người” đó, đã không được xã hội chấp nhận.

Lúc quay cảnh này, Bùi Cường căng thẳng và áp lực lắm. Phần vì hôm đó có vợ cậu ấy đi cùng, phần vì Cường ít tuổi hơn tôi nên hơi mất tự nhiên. Mà không hiểu sao, khi quay cảnh này, dân làng biết nên kéo ra xem đông lắm, giẫm nát cả ruộng ngô xung quanh. Cảnh này, chúng tôi phải diễn đi diễn lại tới 7 lần chứ không đơn giản. Tuy nhiên, khi dựng phim, ông Khoa vẫn chọn cảnh đầu tiên vì cảnh đó tự nhiên nhất, chứa mọi cảm xúc.

Trước khi diễn, hai chị em thường bàn bạc với nhau trước xem sẽ phối hợp ra sao. Với diễn viên thế hệ chúng tôi, kịch bản có sẵn ở trong người, khi diễn chỉ là nói ra thôi. Bùi Cường ít tuổi hơn, kinh nghiệm diễn xuất cũng chưa nhiều, nhưng khi trao đổi, tiếp thu rất nhanh.

Phim quay xong, mọi người giải tán, còn mỗi tôi theo ông Khoa đi duyệt phim suốt mấy tháng ròng, vì ở đâu người ta cũng đòi cắt cảnh lật yếm đó. May thay, người duyệt cuối cùng là Tổng bí thư Trường Chinh. Ông quyết: “Cho chiếu đi. Cắt cảnh này thì còn gì là Chí Phèo nữa".

Sau Làng Vũ Đại ngày ấy, tôi cũng nghỉ đóng phim. Dù vậy, hai chị em vẫn quan tâm, hỏi han sức khỏe, cuộc sống của nhau. Thỉnh thoảng, trong một vài sự kiện phim ảnh, chúng tôi vẫn gặp lại nhau, ôn chuyện cũ. Vài năm trước, tôi và Bùi Cường được mời về nói chuyện với sinh viên ở Bắc Ninh. Lúc đó, cậu đang đi làm phim ở Sài Gòn, cũng nhiệt tình bay ra để dự, vì ban tổ chức yêu cầu có cả “Chí Phèo”.

So với trước, cậu thay đổi nhiều. Già, béo phệ, tóc bạc nhưng vẫn dí dỏm, thân thiện như ngày nào. Mấy chục năm đã qua, khán giả vẫn còn nhớ vai diễn của chúng tôi. Họ trèo lên cả sân khấu chỉ để bắt tay mình. Tôi nghĩ, không có nhiều giây phút cảm động, ấm áp như thế trong cuộc đời của mình.

Mỗi khi có người đến chơi, tôi vẫn thường khoe những hình ảnh, kỷ vật quý báu của cuộc đời mình. Bức ảnh gia đình được chụp vào khoảng năm 1951 - 1952 ở Thanh Hóa. Ảnh cùng con trai cả sau ngày đất nước thống nhất. Ảnh chụp với người chồng quá cố. Ở một góc, không thể thiếu hai bức tượng Chí Phèo - Thị Nở - hình ảnh của tôi và NSƯT Bùi Cường trong Làng Vũ Đại ngày ấy. 

NSƯT Đức Lưu

Đậu Dung (ghi)