Còn thấy mặt người

Được lập bởi Brandon Staton, Humans of New York đã được nhận rất nhiều giải thưởng, danh hiệu trong lĩnh vực truyền thông. Ảnh hưởng của nó lớn đến mức đã hình thành cả một trào lưu blog ảnh tương tự. Năm 2013, tạp chí Time đã bình chọn Brandon Staton là một trong số 30 người độ tuổi dưới 30 đang làm thay đổi thế giới.

Bức ảnh với chú thích "Chúng tôi đang học những điệu nhảy truyền thống của Palestine", do Brandon Staton chụp ở Jerusalem.

Vì sao blog ảnh của Brandon Staton, nghệ sĩ nhiếp ảnh sinh năm 1984, mới chỉ bắt đầu dấn thân vào sự nghiệp nhiếp ảnh từ năm 2010, sau khi mất việc trong lĩnh vực kinh doanh trái phiếu, lại có sức lan tỏa lớn như thế? Những bức ảnh đăng trên blog này đều chỉ chụp những con người bình thường, ở những khoảnh khắc rất đời thường, không gắn với những biến cố, những sự kiện “lịch sử” lớn nào. Đi kèm với chúng là những mẩu chuyện ngắn, những tâm sự, những đối thoại nhiều khi ngẫu hứng, vơ vẩn. Tại sao chúng lại có khả năng truyền cảm hứng cho nhiều người như vậy? Thử nhìn vào vài chân dung những người xa lạ ấy.

Một ông già trên đường phố Odessa, Ukraine - nơi đang là điểm nóng thời sự trên bản đồ chính trị thế giới - ăn vận giản dị, dáng vẻ không có điểm gì đặc biệt, ngoại trừ sự minh mẫn toát lên từ ánh mắt. Sẽ rất ít người biết rằng ông già ấy chính là một giáo sư chuyên ngành sinh vật biển. Hơn 64 năm làm việc trong lĩnh vực này, khi được hỏi “Điều gì làm ông ngạc nhiên nhất khi gần như đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu đại dương?”, vị giáo sư già chỉ trả lời rất ngắn gọn: “Nó thật bao la”.

Câu trả lời ấy, với tôi, đơn giản, nhẹ nhõm nhưng thật sâu sắc. Nó cho thấy vẻ đẹp của trí tuệ không nằm ở sự kiêu ngạo, đắc thắng mà ở sự khiêm tốn chân thành bởi ý thức được tính hữu hạn của nhận thức khi đối diện với mênh mông biển cả, ở khả năng ngạc nhiên mà vị giáo sư vẫn không ngừng nuôi dưỡng cho mình. Chẳng phải tri thức mà chính sự khiêm tốn và sự ngạc nhiên ấy mới là điều ông truyền cảm hứng mạnh mẽ nhất.

Lại có những bức ảnh khác như một tự sự bỏ ngỏ. Chẳng hạn, hình ảnh một người đàn ông ở Sài Gòn với câu chuyện đi kèm: “Khi con trai tôi ra đời, đó là thời điểm suốt mấy tháng, tôi không kiếm được một công việc nào. Tôi tìm việc ở mọi nơi. Đầu óc tôi rối bời. Tôi cảm thấy giận dữ với mọi thứ. Khủng hoảng nhất là khi con trai tôi bị chẩn đoán suy dinh dưỡng. Tôi thấy căm ghét bản thân”.

Một câu chuyện thực ra chưa có gì đặc biệt. Tất cả chúng ta có lẽ ít nhất đều một lần phải đối diện với tình huống điển hình này khi cuộc sống đột nhiên trở nên khắc nghiệt, tàn nhẫn, dồn dập các thử thách như để đo khả năng chịu đựng, đương đầu của mỗi người. Nhưng, gương mặt của người đàn ông, ánh mắt, điếu thuốc trên môi anh còn nói với ta điều gì nữa? Anh đã đi qua giai đoạn chạm đáy tuyệt vọng đó chưa? Anh đã hết chán ghét chính mình?

Mỗi một bức ảnh được chia sẻ trên Humans of New York có thể nhận được hàng trăm bình luận. Chính ở đây ta có thể nhận thấy sự chuyển động trong ý thức của công dân toàn cầu hôm nay khi va chạm, tiếp xúc với những kẻ khác. Có câu chuyện của kẻ khác hấp dẫn ta, làm ta bất ngờ, ngỡ ngàng nhận ra một điều gì đó, một kinh nghiệm nào đó về đời sống mà nếu chỉ nhìn theo cái nhìn của đám đông sẽ rất khó thấy. Lại có những câu chuyện của kẻ khác làm người ta băn khoăn, nghi ngại. Tất nhiên, vẫn luôn có những bình luận mang giọng điệu phán xét, nhưng thường thì những bình luận ấy nhận được những phản hồi đề nghị một cái nhìn kỹ lưỡng hơn, cận nhân tình hơn.

Đến đây, có thể hiểu vì sao blog ảnh của Brandon Staton lại có thể tạo ra sự thay đổi của thế giới. Trong thế giới đương đại, nơi mọi thứ đang trượt đi với tốc độ nhanh hơn tất cả tưởng tượng của những thế kỷ trước, nơi mạng internet có thể xóa nhòa cá nhân, làm mỗi cá nhân tan vào đám đông đang mải miết, những bức ảnh của Brandon tách các nhân vật của mình ra khỏi dòng chảy ào ạt ấy, khỏi những náo động của thời cuộc, để làm chính chúng ta, những người xem, cũng trở nên chậm lại, nhìn kỹ hơn gương mặt của kẻ khác. Từ đó, ta nhận ra đằng sau gương mặt, ánh mắt của những con người mà ta vốn chẳng thân quen kia, những câu chuyện có thể rất gần với mình, rất cần với mình.

Những câu chuyện không để răn dạy ai, cũng không mong được phán xét mà chỉ cần được lắng nghe. Không có ai là hời hợt, không số phận nào không hàm chứa những chuyện kể nào đó. Chỉ cần chậm lại một chút, yên tĩnh một chút, để nhìn ngắm và lắng nghe. Điều đó, như có người từng nói với tôi, là nguồn cội của tình yêu.

HẢI NGỌC